ژنانی كورد دهبێت خهباتو بزووتنهوهكهیان و ههروهها پهیوهندییهكانیان لهئاستێكی بهرینتردا
ئا: سولهیمان ئهبوبهكری
پرسیار: ئهو كاریگهرییانهی كه بزووتنهوهی ژنان ههوڵی داوه لهسهر كۆمهڵگا، كولتور و بواری كۆمهلاَیهتی بهجێی بهێڵێت، چهنده ئاسهوارهكانی له پاش بزووتنهوهی ناڕهزایهتی خهڵك دیاره؟ ئهگهر ههنگاوگهلێك بهرهو پێش رۆیشتوون، چۆنی دهستنیشان دهكهن
پرسیار: به لهبهرچاوگرتنی ئهوهی له ساڵانی رابردوو و بهتایبهت له سهردهمی بزووتنهوهی ناڕهزایهتی له شارهگهورهكانی ئێران، چالاكانی ژنان به فراوانی له ریزی پێشهوهی خهبات دژ به سهرهڕۆیی ئیسلامی بوون، به شكان و سهركوت كرانی ئهم بزوتنهوه، ئایا پێتانوایه بزووتنهوهی ژنانی ئێرانیش به تهواوی سهركوت كراوه؟
ناهید بههمهنی: ههروهك لهپرسیاری یهكهمدا ئاماژهم پێكرد بهر لهوهیكه ئهم بزووتنهوهیه بێته ئاراوه، جیاواز لهوهیكه رهوتی گشتیی چالاكیو ههڵسوڕانی ئازادیخوازان لهئێران دهست پێ بكات، ژنان لهزۆربهی بوارهكان كاری خۆیان كردووهو بهرپهرچی ههوڵهكانی رژیمی ئیسلامییان لهبوارهكانی حیجابی زۆره ملیی، بێ بهشكردنی شوغڵیو گشت ئهو یاسایانهی كه بهشێوهیهك ژنو كهسایهتی مرۆییو گشت مافهكانی دهخاته ژێر پرسیارهوه، بهردهوام لهدژی راوهستاونهتهوه، تا ئهم دواییانه تهنانهت لهكهمپهینی یهك میلیۆن واژۆدا كه هاته كایهوه، سهرهنجی زۆریهك لهژنانی راكێشا. لهژنانی ئاساییو ئهو ژنانهی كه بێ ئاسۆگهیهكی سیاسی بوون، بگره تا دهگاته ئهو ژنانهی كارمهند بوونو تهنانهت لهدهرهوهی ئێرانداو لهتاراوگه ژیانیان بهسهر دهبرد، سهرنجیان بۆ ئهو پرۆژه داهێنهرانه نوێیه راكێشرا. مهبهستم ئهوهیه ژنان لهڕێگهی مێتۆدگهلێكی جۆراوجۆر لهبوارهكانی خواستی ئازادیخوازانهو كاری رۆژانه توانیوییانه خۆیان نیشان بدهن.
ههروهها ئهگهر بمههوێت ئاماژه به ئاسهوارهكانی لهئاستی كۆمهڵایهتیو مهدهنی بكهم ئهوهیه كه نهبوونی ئهو هاودهنگییه به نیسبهت بزووتنهوهی ژنان لهئارادابوو، ژنان لهمه دڵسارد نهبوونو خۆیان تێكهلاوی ئهو بزووتنهوهیه كرد، پشتیوانیان لێكرد، دهنگی ئهو بزووتنهوهیان وهكو ههموو چینو توێژهكانی دیكه گهیاند به ئهو پهڕی سنوورهكانی ئێران، جا چ لهڕێگهی مهجازییهوه، چ لهڕێگهی بهشداریی راستهوخۆیان لهسهر شهقامهكاندا. ههروهها ئهگهرچی بزووتنهوهی سهوز ئێستاكه كهشو ههوای ئهو كاتی نهماوه، بهڵام دهبینین ژنان لهداواكردنو پێداگریی لهسهر خواستهكانیان ههر بهردهوامن. بۆ وێنه بهر لهسهرههڵدانی ئهم بزووتنهوهیه تائێستاكه چهندین یاسای دژه ژن به مهبهستی پهسهندن كردن دراوهته مهجلیسی شۆرای ئیسلامی، بهڵام سهبارهت به ههوڵو هیمهتی چالاكانی ژنانو سیما ناسراوهكانی بزووتنهوهی فێمێنیستی لهئێران، بهگشتی نهیتوانیوه پڕاوپڕ پهسهند بكرێت كه دهتوانین ئاماژه به یاسای فرهژنی، گهڵاڵهی بهناو پشتیوانی لهبنهماڵه بكهین كه لایهنگرانی یاسای دژه ژن نهیانتوانی پهسهندی بكهن.
لهبواری چالاكی مهدهنیو كولتوری، بهم مانایهی كه پێشتر باسم كرد، دهتوانم بڵێم ژنان ستوونی پێنجهمی ئهو بزووتنهوه بوون. ههروهها ژنان هێزی بزوێنهرو سهرهكیی بهشداریی لهم بزووتنهوهیهدا بوون، بهڵام دواتریش كه بزووتنهوهكه چووه قۆناغێكی دیكهوه، سیماكانی ژنان لهدڵی ئهو بزووتنهوه ئهوهندهی دیكه بهناوبانگتر بوونو زۆریهك لهو سیمایانه چ لهناو خۆی ئێرانو چ لهدهرهوه وهك سیمای ناسراو و خهباتكارانی مهدهنیو كولتووری خهڵاتی ئهدهبیو ژورنالیستی دنیایان پێ بهخشرا.
ئێستاكهش كۆماری ئیسلامی كه لهم ماوهیهدا بۆی دهركهوتووه نهیتوانیوه ناوهرۆكی بزووتنهوهی ژنان بهپێی خواستی خۆی سهركوت بكات، لهڕێگهی بهڕێوبردنی گهڵاڵهی بهناو «بردنه سهرهوهی ئهمنییهتی كۆمهڵایهتی»و ههروهها «جیاكردنهوهی رهگهزی» لهزانستگاكان كه بۆ سهردهمی زێڕینی خومهینی دهگهڕێتهوه، خهریكه درێژه به پرۆژهی سیستماتیكی سهركوتی ژنانو بهتایبهت بزووتنهوهكهیان دهدات كه ئهمهش بهجۆرێك دوایین پهلهقاژهی رژیمی ئیسلامیی مهزنده دهكرێت.
پرسیار: ههروهك خۆتان ئاماژهتان پێدا، سهركوتی ژنان و بزوتنهوه و خواستهكانیان له لایهن حاكمییهتهوه، چ لهسهرهدهمی قهیرانی سیاسی و چ لهكاتی ئارام بوونی بارودۆخهكه، وهك پڕۆژهیهكی سیستماتیكی نهپساوه بهڕێوه دهچێت، هۆكاری سهرهكی ئهم ههستیارییه له ههمبهر ژنان له لایهن دهسهلاَتدارانی ئێران بۆ كام بنهمای ریشهیی دهگهڕێتهوه؟ ئهو مهترسیه گهورانه چین وا پڕۆژهی بهربلاَوی سهركوتی ژنانی لهسهر دامهزراوه؟
ناهید بههمهنی: حكومهتی ئێران، حكومهتێكی ئایینیو دواكهوتوو و دژ به ژنه. لهلایهك گشت یاساكانی لهسهر بنهمای بێ مافبوونی ژنان دارێژراوهو به یاسای كولتووریش، ئهم یاسایه دهبێته پشتیوانی كولتوورێك كه بهردهوام لهسهر بنهمای ئهم یاسایه چهوساندنهوهی ژنان دووباره بهرههم دههێنێتهوه، واته بهپێی خودی ئهم یاسایه «ژن» لهئاستێكی ئینسانیدا دادهبهزێتو دهبێته چهمكێكو وهسیلهیهك بۆ خزمهتگوزرای به پیاو. چ سرویسدانی جنسیو چ سرویسی بنهماڵهییو خزمهتگوزاریو هتد، خواستێكه كه یاسای بنهڕهتی كۆماری ئیسلامی لهههمبهر ژنان لهناو خۆی ئێراندا داڕێژراوه. ئێمه دهبینین بهدوای هاتنه سهركاری كۆماری ئیسلامی، دهیانو ههزاران ژن لهخوێندنی باڵادا بگره تا دهگاته پیشهو بوارهكانی كولتووریو كۆمهڵایهتی بێ بهش دهكرێنو به كورتی ئهوه بڵێم بنهمای یاسایی ئایینی لهلایهكو ریشهی كولتووری پیاومهزنی لهوڵاتانی رۆژههڵاتی ناوهڕاست كه به كولتوور بوونی ههبووه، ئهوه لهدهورهكانی پێشتر تا رادهیهك كهمتر بووه، بهڵام وهكوو نموودارێك، خاڵی چوونهسهرهوهی لهكۆماری ئیسلامیدا یهكجار بهرز بووه. ئهگهرچی خهباتی ژنان ئهو نموداره تا رادهیهك كهم بكاتهوه لهناو خۆی ئێران، بهڵام یاسای دژه ژنو كولتووری پیاومهزنی یهكتر تهكمیل دهكهن بۆ سهركوتێكی ههرچی زۆرترو ههمهلایهنه لهدژی ژنان.
پرسیار: ئێستا ههلومهرجی ئَێران زیاتر لهههركاتێك داخراو و ئیستبدادییه، بهرای ئێوه ئایا هێشا بۆ چالاكانی ژنان له ناوخۆی كۆمهڵگا داواكاریی خاڵگهلێك له یاسای دژه ژن له چواچێوهی قانونی ئهساسی كۆماری ئیسلامی، واتایهكی ئهوتۆی ههیه؟ یان ناتوانرێت گۆڕانكارییهكی ئهوتۆ مسۆگهر بێت لهم سۆنگهیهوه؟ ئایا بزووتنهوهی ژنان ستراتێژێكی روون و دیاریكراویان لهههمبهر ئهم چالێنجه گهورهیه ههیه؟
ناهید بههمهنی: لهوڵامی بهشی یهكهمی پرسیارهكهتدا دهبێت ئهوه بڵێم كه وهك خۆم لایهنگری ئهوهم كه ههرجۆره ریفۆرمێك سهرهنجام شۆڕشێكی لێ دهكهوێتهوه، واته من وهك خهڵكانێك بیر ناكهمهوه كه بڵێن لهچوارچێوهی كۆماری ئیسلامیدا ناتوانرێت هیچ كارێك بكرێت كه ئهمه جۆرێك پاسیفیزمو بێ دهنگی لهگهڵ خۆی دێنێت كه ههتا ئهم رژیمه لهسهر كار لانهچێت، ناتوانین كارێك بكهن، ئێمه خۆمان شایهتی ئهوهین لهماوهی ئهو 32 ساڵهدا زۆر شت قهوماوه، لهوانهیه زۆر بهرچاو نهبووبێت، بهڵام زۆر گۆڕانكاریی لهپێناو بهرژهوهندیی ژنان به هیمهتو ههوڵی بزووتنهوهی ژنان روویداوه كه ئهگهر ئهم ههولاَنه نهدرابا، ئێستاكهش بزووتنهوهی ژنان خاوهنی هیچ ئهزموونو دهستكهوتێك نهدهبوو. جا ههربۆیه من لهو بڕوایهدا نیمو ژنیش وهكو ههموو توێژهكانی دیكه ههر ریفۆرمێك لهسهر بارودۆخه ئینسانییهكهی بێته ئاراوه، مهیدانی زۆرتری بۆ دهكرێته بۆ وشیاربوونهوهو بهرهو پێش چوونو لهنیهایهتدا بۆ رزگاری خۆی.
لهوڵامی بهشی دووههمی پرسیارهكه دهبێت ئاماژه بهوه بكهم كه بهداخهوه ئهگهر مهبهستان ژنانی ئێران بێت، نهخێر. قۆناغ به قۆناغ بزووتنهوهی ژنان بهداخهوه ئاستی چالاكیو بهرههڵستكارییهكهی سێنفیو به جۆرێك دیاریكراوه، واته ههر مهسهلهیهك كه دێته پێشهوه ئهو بزووتنهوهیه بهرامبهر بهوه ئێعلامی ههڵوێست دهكات. بۆ وێنه دهتوانم ئاماژه به كهمپهینی یهك میلیۆن ئیمزا بكهم كه بهگشتی یاساكانی كۆماری ئیسلامی ئهوهندی پێوندی به مافو مافخوازی بێت نهك لایهنهكانی دیكه، دهیخاته بهر رهخنهو داوای ئهوه دهكات ئهو بهرتهسكییه یاساییانه لهسهر ژنان ههڵبگیردرێت.
پرسیار: لهم بارودۆخهدا، وا ئاماژهت پێكرد، ژنانی كورد دهتوانن چ رۆلێك ببینن، واته پێوندنییان لهگهڵ بزووتنهوهی ژنانی سهراسهری و ههروهها خواست و ئاسۆگهی بزوتنهوهی خۆجێی و لۆكاڵیی خۆیان، دهبێت بهكام پێویستی ولاَم بداتهوه؟
ناهید بههمهنی: ئێستاكه بزووتنهوهی ژنان لهشارهكانی وهك تارانو ئهسفههانو شیراز كه شارستانییهت گهشهیهكی زیاتری كردووه، یارمهتی زۆری به گهشهی ئهم بزووتنهوهیه داوه و لهههمان كاتیشدا لهكوردستان كه خاوهنی پێشینهی تایبهت به خۆی لهبواری بزووتنهوهی ژنانهو پێم بزووتنهوهیهكی پێشكهوتووه، ئهمانه دهتوانن بهیهكهوه كارێك بكهن كه كاریگهری لهسهر بهشهكانی دیكهش دابنێن. من بههۆی خهسڵهتی كارییو پهیوهندییم لهگهڵ نهتهوهكانی دیكهی ئێران ، بهڵام بهداخهوه بۆ وێنه نهك بزووتنهوه بهڵكوو هیچ جوڵهیهكی مهورهدیش لهنهتهوهی بهلووچ، توركهمانو ئازهریش، هیچ دهنگدانهوهیهكی وههای نییهو وهك خۆم زۆرجاران لهگهڵ چالاكانی ئهم نهتهوانه لهسهر ئهم بواره قسهم كردووه، وێڕای ئهوانه پێم وایه دۆستی سهركیی بزووتنهوهی ژنان لهسهرانسهری ئێران، ژنانی كوردن، ئهوانه دهتوانن ئاڵۆگۆڕی نوێ ئهزموون بكهن، پهیوهندییهكی چڕو پڕتر بگرن. ههر وهك ئێمه وهك ژنانی كۆمهڵه لهكاتی سهرههڵدانی بزووتنهوهی سهوز، لهو دهرفهته كهڵكمان وهرگرتو بانگهوازی ئهوهمان كردو نهمانهێشت لهم بوارهشدا بێ دهنگ بین. لهماوهی ئهو سی ساڵهشدا، ههر كاتێك لهگۆشهیهك لهئێران شتێك لهلایهن بزووتنهوهی ژنان رووی دابێت، ژنی كورد دهست بهجێ پشتیوانی خۆی راگهیاندووهو ئهوانی لهخۆی زانیوه. ئێستاكهش ژنانی كورد وێڕای بههێزكردنی خاڵه لاوازهكانیان، دهبێت وێڕای چڕتركردنهوهی خهباتو بزووتنهوهكهیان، ههروهها پهیوهندییهكانیان لهئاستێكی بهرینتردا بخهنه گهڕ.
ناهید بههمهنی: من لهو بڕوایهدا نیم كه بهدوای لاوازبوون یان دهستكێشانهوه لهچالاكی رۆژانه لهلایهن بزووتنهوهی سهوزهوه، چالاكی ژنان راوهستابێت یان سهركوت كرابێت. چونكه لهپێشدا دهبێت ئاماژه بهوه بكهم كه بزووتنهوهی ژنان لهناوخۆی ئێران لهساڵانێكی زووترو بهر لهسهرههڵدانی بزووتنهوهی جهماوهریی ئهم دواییهی خهڵكی ئێران كه دواتر به «بزووتنهوهی سهوز» ناوزهدكرا، لهئارادابووهو ئێستاكهش ههر بهردهوامه. ژنان بهخواستگهلێكی رۆژانه تا دهگاته خواستگهلێكی سیاسی، ههمیشه له نێو شانۆی سیاسییدا ئامادهبوون، زیندانیو ئهشكهنجه كراون، بهڵام لهسهر داوا رهواكانی خۆیان لهدژی یاساو رێسای ئایینیو تا دهگاته دابونهریتی پیاومهزنیی راوهستاونو بهرنگارییان كردووه.
دووههمیش چهمكی سهركوت لهلایهن رژیمی ئیسلامیی ئێران، دیاردهیهكی نوێ نییهو ههر لهكۆنهوه كۆماری ئیسلامی لهڕێگهی كهڵك وهرگرتن لهمیكانیزمگهلێكی سیستماتیكو لهسهرهتای هاتنه سهركارییهوه تا ههنووكه درێژهی به سهركوتی ژنان لهناوخۆی ئێران داوه. ههربۆیه خهباتو چالاكیی ژنانی ئێران بۆ ژمارهیهكی زۆر لهوڵاتانی رۆژههڵاتی ناوهڕاستو لهئاستی جیهانیشدا روونه. وێڕای ئهم سهركوتو داپڵۆسینه كه بهشێوهیهكی سیستماتیك لهلایهن دهسهڵاتدارانی كۆماری ئیسلامی لهدژی ژنان بهڕێوه دهچێت، دهبینین كه ئاستی زانیاری، بهخۆداچوونهوهو هۆشیاری ژنان چ لهئاستی سهرشهقام، چ لهناو زیندان، چ لهبواری سیاسیو مهدهنیدا پهرهی سهندووهو چونكه بزووتنهوهی ژنانی ئێران خاوهن پێشینهیهكی خهباتكارانهی كۆنهو خۆی بهو بزووتنهوهیه كه لهماوهی دوو ساڵ لهمهوپێش دهستی پێكرد، نهبهستووهتهوه، بهڕاوهستانی ئهم بزووتنهوهیهش كۆتایی پێ نههاتووه. بۆ وێنه دهتوانم ئاماژه بهوه بكهم كه چالاكانی بواری ژنان لهم ماوهیهدا چهندین خهڵاتی نێونهتهوهییان لهبوارهكانی كولتووری، هونهری، ئهدهبی، وهرزشیو هتد بهدهست هێناوه. ئهمجاریش بهبڕوای من، خودی بزووتنهوهی سهوز لهخۆیدا وێڕای لایهنه ئهكتێڤهكانی رووبهڕووی رهخنهگهلێكی جیددیه، چونكه بهشێوهیهكی پڕاوپڕ نهیتوانی لهئاستی داخوازییهكانی ژنان چالاكی بكاتو كهمو كوڕی زۆری ههبوو. من لهزۆر شوێنیشدا ئاماژهم بهوه كردووه كه بزووتنهوهی ناسراو به بزووتنهوهی سهوز، ههلو مهرجێكی وهك ساڵهكانی 57ی ههتاوی دووپات كردهوهو نهیتوانی خواستی رهوای ژنانی ئێران، ئاوێتهی دروشمو خواستهكانی خۆی كات.
No comments:
Post a Comment